Ορισμοί
-
Κατά Χρύσανθο
”Γένος εις την μουσικήν είναι ποιά διαίρεσις τετραχόρδου” - Μέγα Θεωρητικό του Χρύσανθου, Βιβλίο Τρίτο, Κεφ. Α, Περί των κατά Μουσικήν Γενών
-
Κατά Παπαχρόνη
”Το τετράχορδο αποτελείται από τέσσερις κατά σειρά μουσικούς φθόγγους, που περικλείουν τρία τονιαία διαστήματα και έχουν σύνολο τμημάτων 30 (μόρια). Για να σχηματίσουμε το τετράχορδο ενός γένους, οι ακραίοι φθόγγοι του μένουν αμετακίνητοι στις θέσεις τους και ονομάζονται εστώτες, δηλαδή σταθεροί. Οι διάμεσοι όμως μετακινούνται ανάλογα με το γένος, και σχηματίζουν διάφορα τονιαία διαστήματα. Οι φθόγγοι αυτοί ονομάζονται κινούμενοι ή φερόμενοι” - Ιωάννη Κ. Παπαχρόνη, Τα πρώτα μαθήματα Βυζαντινής Μουσικής, τεύχος Α, σελ 123
Τα γένη της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής είναι τρία :
Διατονικό (10-8-12)
Όταν περικλείεται ένας Τόνος Ελάσσων, ένας Τόνος Ελάχιστος και ένας Τόνος Μείζων
Χρωματικό (6-20-4)
Όταν περικλείεται ένας τουλάχιστον Υπερμείζων Τόνος
Εναρμόνιο (12-12-6)
Όταν το τετράχορδο έχει δύο Μείζων Τόνους και ένα Ημιτόνιο
Οπτική Αναπαράσταση και Σύγκριση
Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε τους αριθμούς που καθόρισε η μουσική Πατριαρχική Επιτροπή του έτους 1881 και σημαίνουν την κατάτμηση των διαστημάτων σε μικρά τμήματα τα οποία ονομάζει μόρια (τετράχορδο = 30 μόρια)
Ο Τόνος
Αξίζει να ερευνήσουμε τον ορισμό του Τόνου ως μουσικού διαστήματος.
Κατά τον Χρύσανθο:
“Ο Τόνος σημαίνει δύο τον τόπον της χορδής, όθεν εκπίπτει ο φθόγγος και έν από τα επτά διαστήματα της διατονικής κλίμακος… επί δε της δευτέρας σημασίας διακρίνεται από ημάς τριχώς τόνος μείζων, τόνος ελάσσων, και τόνος ελάχιστος” - Μέγα Θεωρητικό του Χρύσανθου, Βιβλίο Πρώτο, Κεφ. ΣΤ, Περί διαστημάτων
Κατά τον Ηλιόπουλο:
“Διάστημα είναι η ηχητική απόσταση μεταξύ δύο φθόγγων. Το μεταξύ δύο συνεχών φθόγγων διάστημα λέγεται Τόνος. Διακρίνουμε τρία είδη τόνων: Το Μείζονα, τον Ελάσσονα και τον Ελάχιστο. Το μείζονα τόνο τον παριστάνουμε με τον αριθμό 12, τον ελάσσονα με τον αριθμό 10 και τον ελάχιστο με τον αριθμό 8.” - Διονύσιος Π. Ηλιόπουλος, Μέθοδος Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής, Έκδοση ΙΑ’, μέρος Α’, Κεφάλαιο 1, Βασικές έννοιες
Σύμφωνα με την [ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ](http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82_(%CE%AE%CF%87%CE%BF%CF%82)
-
Για τους αρχαίους Έλληνες, του Βυζαντινούς και Μεταβυζαντινούς μουσικούς
”Τόνος σημαίνει μουσικό κατ’ αρχάς ύψος, αλλά και μουσική κλίμακα (αρμονία, τρόπος). Μεγάλη ποικιλία τόνων με την έννοια του μουσικού διαστήματος, απαντάται στους αρχαίους Έλληνες θεωρητικούς συγγραφείς. Ως τόνους ονομάζουν γενικώς τα διαστήματα που καθορίζονται από δύο διαδοχικούς φθόγγους κάποιας κλίμακας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο προκύπτουν πολλά είδη τόνων: τόνοι μείζονες, ελάσσονες, ελάχιστοι, υπερμείζονες. Η έκφραση όλων αυτών των τόνων με μαθηματικούς λόγους, ποικίλει μεταξύ των διαφόρων αρχαίων θεωρητικών συγγραφέων. Αντίστοιχα, και οι βυζαντινοί και οι μεταβυζαντινοί θεωρητικοί της εκκλησιαστικής μας μουσικής ακολουθούν την αρχαιοελληνική ορολογία για τον προσδιορισμό του τόνου, διαφοροποιούμενοι ως προς τον μαθηματικό προσδιορισμό των ποικιλιών του, και από τους αρχαίους Έλληνες θεωρητικούς, αλλά και μεταξύ των.”
-
Ενώ στην Ευρωπαική (Δυτική) Μουσική
”Ο όρος τόνος έχει επικρατήσει στη μουσική ορολογία να αναφέρεται στο μείζον διάστημα δευτέρας (αγγ. major second), το οποίο ακριβέστερα ονομάζεται μείζων τόνος. Το διάστημα αυτό εκπεφρασμένο ως μαθηματικός λόγος είναι το 8:9, που συνεπάγεται ότι δύο χορδές (από το ίδιο υλικό, με το ίδιο πάχος και την ίδια τάση), όπου η μία έχει μήκος 90 cm και η άλλη 80 cm(δηλαδή 8/9 των 90 cm), θα παράγουν δύο διαφορετικούς φθόγγους που θα έχουν διαφορά, όπως ονομάζεται, ενός τόνου. Χαμηλότερος (βάση του διαστήματος) θα είναι ο φθόγγος ο προερχόμενος από την χορδή των 90 cm, και ψηλότερος (κορυφή του διαστήματος) ο φθόγγος που προέρχεται από την χορδή των 80 cm. Στην ευρωπαϊκή μουσική διακρίνονται δύο είδη τόνων ο μείζων τόνος (8/9) και ο ελάσσων τόνος(9/10).”
Σημαντική Παρατήρηση
Μια από τις διαφορές της Ευρωπαικής από την Βυζαντινή Μουσική έγκειται στον ορισμό του τόνου. Οι τόνοι στα διάφορα γένη της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής μπορούν συγκριθούν με συνδυασμό του Ευρωπαικού Τόνου (12 μόρια) και του Ημιτονίου (6 μόρια) μόνο κατά προσέγγιση. Δηλαδή για παράδειγμα το διάστημα 10 μορίων με τον Ευρωπαικό Τόνο, το διάστημα των 8 μορίων με το Ημιτόνιο και το διάστημα των 20 μορίων με ένα Τριημιτόνιο
Warning
Ακουστικά όμως κατά την εκτέλεση των μελών η διαφορά γίνεται αισθητή, ειδικά στο έμπειρο αυτί.